De beoordeelkamer is zwak verlicht. Voor mij staat een grote monitor. Na het invoeren van een aantal wachtwoorden en het gebruik van een yubi key, een veiligheidssleutel, is de computer gestart en zie ik op de grote monitor een aantal zwart-wit foto’s. Deze foto’s zijn de röntgenbeelden van vrouwenborsten.
Ik heb vanaf 1981 geleerd dat bepaalde stipjes en vlekken op de foto’s aanleiding kunnen zijn om voor betreffende mevrouw een aanvullend onderzoek in een ziekenhuis te adviseren. Ideaal is dat ik alle relevante stipjes en vlekjes opmerk en de juiste beslissing neem om wel of niet verder onderzoek te adviseren. Meestal zijn er met vrijwel zekerheid geen afwijkingen zichtbaar. Dan is het allemaal heel gemakkelijk. Soms zijn er heel duidelijke afwijkingen zichtbaar. Ook dan ben ik vrij zeker.
Na meer dan 30 jaren is het gevoel bij het vinden van een duidelijke afwijking dubbel. Enerzijds een positief gevoel, omdat ik een mogelijke borstkanker in een vroeg stadium heb ontdekt, anderzijds realiseer ik, dat er voor de bewuste mevrouw een zeer moeilijke tijd zal gaan komen. Ik heb deze zorg en soms angst gezien in de ogen van patiënten die ik in mijn eigen ziekenhuis moest onderzoeken na een onheilspellend bericht vanuit de screening.
Soms is de afwijking die ik zie niet eenduidig te beoordelen. Dit grijze gebied is relatief heel groot, met als gevolg dat veel vrouwen uiteindelijk na onderzoek in het ziekenhuis geen kwaadaardige afwijking blijken te hebben. Ook deze situatie geeft vaak veel angst en onzekerheid, voordat duidelijk is dat er niets ernstigs aan de hand is. Soms blijft er nog lang onzekerheid en zorg bestaan.
Er zijn helaas ook momenten dat ik iets over het hoofd zie of iets te onschuldig beoordeel. Soms is een kwaadaardige afwijking zelfs helemaal niet zichtbaar op het mammogram, ook niet als later nog eens naar het mammogram gekeken wordt. Dit kan er toe leiden dat maanden na een goede screeningsuitslag er toch bij de vrouw borstkanker wordt geconstateerd. Dit kan voor mevrouw een donderslag bij heldere hemel zijn!
Tijdens deze werkzaamheden kunnen veel dingen helpen om zo min mogelijk over het hoofd te zien en niet teveel vrouwen naar het ziekenhuis te verwijzen die geen behandeling behoeven. Collegiaal overleg, goede apparatuur, moderne technieken, zoals tomosynthese of artificiële intelligentie kunnen het grijze gebied verkleinen. Belangrijk is ook te weten wat er in het ziekenhuis is gebeurd en op grond daarvan beoordelingen bij te stellen.
Over al die aspecten van de screening wil ik in de komende maanden wat meer in detail opschrijven, om daarmee een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van een heel bijzonder werk: screenen bij het Bevolkingsonderzoek op Borstkanker.